Nowe analizy ekspertów Banku Gospodarstwa Krajowego wskazują, że Polska może odegrać istotną rolę w regionie jako węzeł tranzytowy i odbiorca ukraińskiego biometanu. To zielone paliwo może stać się jednym z filarów bezpieczeństwa energetycznego Europy, wpisując się w strategię uniezależniania się od rosyjskiego gazu.
Ukraina – biometanowy gigant w budowie
Ukraina ma potencjał, by do 2030 r. eksportować 1 mld m? biometanu rocznie. Według prognoz do 2050 r. ten wolumen może wzrosnąć nawet do 21,8 mld m?. To poziom porównywalny z całkowitym zużyciem gazu w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Biometan to wysokiej jakości gaz odnawialny powstający w procesie oczyszczania biogazu, który z kolei jest produktem fermentacji beztlenowej odpadów organicznych – m.in. resztek żywności, gnojowicy, obornika, roślin energetycznych i osadów ściekowych. Po oczyszczeniu jego skład chemiczny jest zbliżony do gazu ziemnego, co pozwala wtłaczać go bezpośrednio do istniejących sieci gazowych i wykorzystywać w tych samych zastosowaniach.
Ukraina dysponuje największymi w Europie zasobami ziem rolnych i dużą liczbą gospodarstw rolnych, co czyni ją naturalnym producentem tego typu paliwa. Szacuje się, że już teraz w kraju funkcjonuje ponad 50 biogazowni, a inwestorzy planują budowę instalacji stricte biometanowych, nastawionych na eksport do UE.
Biometan może być wykorzystywany w elektroenergetyce, ciepłownictwie, transporcie (np. jako paliwo CNG i LNG dla autobusów i ciężarówek) oraz w przemyśle. Dla Ukrainy oznacza to możliwość zbudowania niezależnego sektora OZE, przy jednoczesnym generowaniu przychodów z eksportu do Unii Europejskiej. Dla Europy to szansa na dywersyfikację źródeł energii, ograniczenie emisji CO? i realizację celów klimatycznych bez konieczności budowy zupełnie nowej infrastruktury gazowej.
Rozwój eksportu biometanu może również pobudzić lokalną gospodarkę w regionach wiejskich, tworząc nowe miejsca pracy i źródła dochodu dla ukraińskich rolników oraz operatorów instalacji.
Polska jako węzeł tranzytowy
Polska i Ukraina są już częściowo połączone technicznie, dzięki memorandum podpisanemu w 2023 r. między Gaz-System a ukraińskim GTSOU. Przepustowość przesyłu z Polski na Ukrainę została tymczasowo zwiększona – mechanizm ten ma działać przynajmniej do września 2026 r.
Równolegle trwają rozmowy nad standaryzacją systemów oraz rozwojem infrastruktury, która umożliwi dwukierunkowy przesył biometanu. Polska może stać się nie tylko krajem przejściowym, ale także odbiorcą i magazynem tego surowca.
Biometan a strategia REPowerEU
Unia Europejska planuje, że do 2030 r. produkcja biometanu osiągnie 35 mld m? rocznie. Projekt ten – wpisujący się w strategię REPowerEU – ma przyspieszyć odejście od paliw kopalnych, w szczególności rosyjskiego gazu. Ukraina, z uwagi na ogromne zasoby rolnicze i dostępność biomasy, może pełnić w tej transformacji rolę jednego z głównych dostawców.
Strategia REPowerEU to plan działania opracowany przez Komisję Europejską w maju 2022 r. w odpowiedzi na kryzys energetyczny wywołany rosyjską inwazją na Ukrainę. Głównym celem tej inicjatywy jest uniezależnienie Unii Europejskiej od importu rosyjskich paliw kopalnych przed 2030 r., a także przyspieszenie transformacji energetycznej opartej na odnawialnych źródłach energii.
Strategia opiera się na czterech filarach:
- oszczędzaniu energii
- dywersyfikacji dostaw surowców energetycznych
- przyspieszeniu wdrażania odnawialnych źródeł energii
- inwestycjach w infrastrukturę energetyczną i transgraniczne połączenia
Jednym z kluczowych elementów REPowerEU jest rozwój rynku biometanu. Komisja Europejska zakłada, że do 2030 r. kraje członkowskie powinny wspólnie osiągnąć roczną produkcję biometanu na poziomie 35 mld m?. W tym celu przewidziano ułatwienia prawne, wsparcie inwestycyjne, rozwój certyfikacji i modernizację infrastruktury przesyłowej.
W tym kontekście Ukraina, z uwagi na swoje zasoby i potencjał produkcyjny, może stać się ważnym partnerem dla UE. Polska, jako sąsiad i kraj tranzytowy, może odegrać rolę łącznika, wspierając realizację tej strategii zarówno poprzez import biometanu, jak i rozwój własnych zdolności produkcyjnych.
Polska buduje własny potencjał
Według raportu Enerad Polska planuje wytwarzać do 5 mld m? biometanu rocznie do 2035 r. Już teraz realizowanych jest około 30 projektów pilotażowych. Rząd planuje pierwsze aukcje biometanowe na 2026 r., a inwestorzy mogą liczyć na wysokie marże – szacunkowo między 50 a 70% EBITDA.
Nowelizacje przepisów, które mają ułatwić przyłączanie biometanowni do sieci gazowych, są już procedowane. Polska liczy też na wsparcie unijne w ramach funduszy klimatycznych i transformacyjnych.
Korzyści i wyzwania dla obu stron
- Bezpieczeństwo energetyczne – stabilne dostawy biometanu z Ukrainy zmniejszają zależność od nieprzewidywalnych dostawców
- Zielona transformacja – biometan wpisuje się w gospodarkę obiegu zamkniętego, bazując na odpadach organicznych i resztkach rolniczych
- Potrzeba certyfikacji – konieczne będzie wprowadzenie wspólnych standardów jakościowych i śladu węglowego
- Infrastruktura przesyłowa – rozbudowa połączeń transgranicznych, magazynów i przyłączy to najpilniejsze zadanie dla operatorów sieci
Kilka słów na koniec
Biometan z Ukrainy może stać się jednym z filarów nowej architektury energetycznej Europy. Polska, wykorzystując położenie geograficzne, istniejącą infrastrukturę i rosnące własne moce produkcyjne, ma szansę odegrać rolę nie tylko pośrednika, ale i beneficjenta tej transformacji. Warunkiem sukcesu będzie szybka harmonizacja przepisów, rozbudowa techniczna oraz długoterminowa współpraca z partnerami ukraińskimi i unijnymi.