Od 28 czerwca 2025 roku wszystkie nowe e-booki publikowane na rynku Unii Europejskiej muszą spełniać wymogi dostępności określone przez Europejski Akt o Dostępności (EAA). Dostosowanie e-booka do tych standardów to nie tylko obowiązek prawny, ale także szansa na dotarcie do większej liczby czytelników, w tym osób z niepełnosprawnościami. Poniższy poradnik pokazuje, jak krok po kroku przygotować publikację zgodną z EAA.
Krok 1: Wybierz odpowiedni format pliku
Zalecany format: EPUB 3
EPUB 3 to obecnie jedyny format powszechnie akceptowany przez platformy sprzedażowe, który pozwala w pełni wdrożyć elementy dostępności.
Dlaczego nie PDF?
Pliki PDF, nawet dobrze przygotowane, rzadko spełniają wymagania dostępności i nie oferują takich możliwości jak EPUB 3 (np. skalowanie, zmiana kontrastu, obsługa przez czytniki ekranu).
Krok 2: Zaplanuj logiczną strukturę publikacji
Struktura e-booka powinna być zorganizowana w sposób przewidywalny i logiczny. Każdy element tekstu powinien mieć określoną rolę:
- H1 ? tytuł książki
- H2 ? tytuły rozdziałów
- H3 i niższe ? podrozdziały
- <nav> ? spis treści (TOC)
Dobrze zorganizowana struktura umożliwia czytnikom ekranu poruszanie się po treści w sposób szybki i intuicyjny.
Krok 3: Użyj semantycznych znaczników HTML5
Podczas tworzenia EPUB 3 warto korzystać z:
<section>i<article>zamiast zwykłych<div><figure>i<figcaption>dla ilustracji<aside>dla przypisów bocznych<blockquote>dla cytatów
Takie znaczniki pomagają użytkownikom technologii wspomagających (np. VoiceOver, NVDA) lepiej zrozumieć strukturę i kontekst treści.
Krok 4: Dodaj alternatywy dla elementów graficznych
Każda grafika w e-booku powinna posiadać:
- atrybut ALT z opisem funkcjonalnym (np. „Wykres przedstawiający wzrost sprzedaży w 2024 r.”)
- lub informację, że obrazek jest dekoracyjny (
alt="")
Nie wolno używać grafik zawierających tekst bez odpowiedniego opisu tekstowego. Jeśli grafika jest kluczowa dla zrozumienia treści, należy zapewnić jej alternatywny opis w treści głównej lub jako przypis.
Krok 5: Zadbaj o poprawną nawigację
EPUB 3 pozwala na stosowanie kilku typów nawigacji:
- spis treści (
toc.ncx) - sekcja
<nav epub:type="toc"> - dodatkowe nawigacje: np. indeks, przypisy, bibliografia
Każda z nich powinna być logicznie uporządkowana i dostępna z poziomu aplikacji czytnikowej.
Krok 6: Umożliwiaj pełną skalowalność treści
Unikaj:
- stałych rozmiarów czcionki (np. 12px)
- osadzonych fontów, które utrudniają dostosowanie kontrastu
- sztywno zakotwiczonych układów (fixed layout)
Treść e-booka powinna automatycznie dopasowywać się do preferencji użytkownika, w tym możliwości zmiany kontrastu, rozmiaru tekstu czy trybu nocnego.
Krok 7: Opisz poziom dostępności w metadanych
EPUB 3 pozwala na dodanie metadanych accessibility w sekcji <metadata> (zgodnie ze standardem schema.org). Warto uwzględnić:
- poziom zgodności WCAG (np. WCAG 2.1 AA)
- narzędzia testowe użyte do weryfikacji (np. Ace by DAISY)
- opis dostosowań (np. ?obsługa przez klawiaturę?, ?teksty alternatywne?, ?nawigacja semantyczna?)
Krok 8: Przetestuj e-book za pomocą narzędzi
Obowiązkowe testy:
- EPUBCheck ? sprawdzenie poprawności technicznej
- Ace by DAISY ? audyt dostępności
- Readium / Thorium Reader ? ręczne sprawdzenie czytnika ekranowego
- VoiceOver (iOS/macOS) lub NVDA (Windows) ? symulacja użytkownika z niepełnosprawnością
Pamiętaj, że automatyczne testy nie zastąpią testu użytkownika. Jeśli masz możliwość, przekaż e-book do recenzji osobie z doświadczeniem w korzystaniu z technologii asystujących.
Krok 9: Upewnij się, że platforma dystrybucji również jest dostępna
Nie wystarczy, że sam plik e-booka będzie zgodny z EAA. Również platforma sprzedażowa, blog promujący lub strona autorska powinna spełniać standardy dostępności WCAG 2.1.
Warto:
- dodać teksty alternatywne do grafik na stronie
- zadbać o kontrast i możliwość obsługi klawiaturą
- zapewnić poprawny opis przycisków i linków
Krok 10: Dokumentuj proces dostosowania
Zachowaj dokumentację z każdego etapu:
- raporty z EPUBCheck i Ace
- daty testów
- informacje o użytych narzędziach
- opisy alternatyw i struktury
To istotne, jeśli w przyszłości zostaniesz poproszony o wykazanie zgodności z przepisami EAA. Taka dokumentacja może również być dołączona jako wartość dodana przy zgłaszaniu publikacji do bibliotek cyfrowych i instytucji publicznych.
Gotowy e-book = zgodny, czytelny, uniwersalny
Dostosowanie e-booka do wymogów Europejskiego Aktu o Dostępności to nie tylko obowiązek prawny. To także inwestycja w jakość, profesjonalizm i inkluzywność. Otwiera drzwi do nowych grup odbiorców, poprawia doświadczenie czytelnicze i zmniejsza ryzyko technicznych odrzuceń na platformach sprzedażowych.
Jeśli zależy Ci na długofalowym sukcesie jako selfpublisher lub wydawca cyfrowy, zadbaj o dostępność już na etapie projektowania. W perspektywie kolejnych lat to właśnie zgodność z EAA może zdecydować o przewadze konkurencyjnej Twoich publikacji.