Od 28 czerwca 2025 roku wszystkie kraje Unii Europejskiej są zobowiązane do wdrożenia przepisów wynikających z Europejskiego Aktu o Dostępności (European Accessibility Act, EEA). Choć początkowo wydaje się, że to temat wyłącznie techniczny, w praktyce ma bezpośredni wpływ na branżę wydawniczą, w tym selfpublisherów i wydawców e-booków. Nowe wymogi nie dotyczą już tylko budynków, stron internetowych czy usług finansowych. Również publikacje cyfrowe muszą spełniać określone standardy dostępności.
Czym jest Europejski Akt o Dostępności?
Europejski Akt o Dostępności to dyrektywa unijna 2019/882, która ma na celu zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami równego dostępu do towarów i usług w całej UE. Dokument definiuje standardy, które muszą spełniać m.in. bankomaty, komputery, strony internetowe, aplikacje mobilne, a także e-booki i oprogramowanie do ich czytania.
Dyrektywa została przyjęta w 2019 roku, ale jej realne skutki zaczynają być odczuwalne dopiero teraz. Państwa członkowskie miały czas do 28 czerwca 2022 r. na wdrożenie krajowych przepisów, a obowiązywanie nowych regulacji zaczyna się 28 czerwca 2025 r.
Jakie wymagania dotyczą e-booków?
Zgodnie z dyrektywą, e-booki muszą być dostępne dla wszystkich użytkowników ? także osób niewidomych, słabowidzących, z dysleksją czy niepełnosprawnością ruchową. Oznacza to obowiązek stosowania m.in.:
- struktury nagłówków i znaczników semantycznych (np. w formatach EPUB 3)
- tekstów alternatywnych dla ilustracji
- możliwości zmiany rozmiaru czcionki i kontrastu
- możliwości obsługi publikacji za pomocą klawiatury lub technologii asystujących
- poprawnej nawigacji i oznaczeń rozdziałów
Dotyczy to nie tylko samego pliku e-booka, ale również platform sprzedaży i aplikacji do jego odczytu.
Kto podlega nowym regulacjom?
W świetle EEA obowiązki spadają przede wszystkim na:
- duże wydawnictwa oferujące e-booki na rynku UE
- selfpublisherów publikujących samodzielnie w formacie cyfrowym
- platformy i dystrybutorów e-booków (np. sklepy internetowe, serwisy subskrypcyjne)
Co ważne, mikroprzedsiębiorstwa (poniżej 10 pracowników i roczny obrót poniżej 2 mln euro) są wyłączone z obowiązku stosowania EEA. Jednak wyłączenie to nie jest absolutne ? w praktyce może okazać się trudne do zastosowania, jeśli np. selfpublisher korzysta z platformy sprzedażowej, która sama musi być zgodna z EEA.
Co powinien zrobić selfpublisher?
Jeśli jesteś autorem, który samodzielnie publikuje e-booki, warto już teraz przygotować się na nowe zasady. Nawet jeśli formalnie nie jesteś zobowiązany do pełnej zgodności z EEA, to tworzenie publikacji cyfrowych zgodnych z zasadami dostępności zwiększa zasięg i wiarygodność Twojej oferty.
Oto najważniejsze kroki, które warto wdrożyć:
- publikuj w formacie EPUB 3, który obsługuje semantykę i strukturę dokumentu
- twórz teksty alternatywne do ilustracji i tabel
- zadbaj o logiczne tytuły rozdziałów i spis treści
- unikaj tekstów w formie grafiki
- sprawdzaj zgodność e-booka z narzędziami typu Ace by DAISY
Dodatkowo warto upewnić się, że Twoja strona internetowa lub blog promujący publikacje spełnia podstawowe standardy WCAG 2.1 na poziomie AA.
Co grozi za brak zgodności?
W przypadku większych wydawców i platform, które nie dostosują się do przepisów, mogą zostać nałożone kary administracyjne, grzywny i zakazy sprzedaży na rynku UE. Organy nadzorujące dostępność będą różne w zależności od kraju członkowskiego. W Polsce nadzór ma sprawować Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).
Dla selfpublisherów ryzyko finansowe może być niższe, ale brak dostępności może skutkować zablokowaniem publikacji przez platformę (np. Amazon, Apple Books), a także negatywnym wpływem na wizerunek.
Narzędzia do testowania dostępności EPUB
Dla selfpublisherów i wydawców cyfrowych istotne jest, aby publikacje w formacie EPUB spełniały standardy dostępności określone m.in. przez EEA oraz WCAG 2.1. Poniższe narzędzia pozwalają zweryfikować jakość techniczną i dostępność plików e-booków:
1. Ace by DAISY (Accessibility Checker for EPUB)
- Opis: Najważniejsze narzędzie open-source do automatycznego sprawdzania zgodności EPUB z wymaganiami dostępności (EPUB Accessibility 1.0, WCAG 2.1).
- Działa z: EPUB 3
- Funkcje: generuje raporty, wskazuje błędy, ostrzeżenia i miejsca wymagające poprawy
- Link: https://daisy.org/tools/ace/
2. Ace-GUI (interfejs graficzny Ace)
- Opis: Wersja narzędzia Ace z graficznym interfejsem (nie wymaga używania terminala).
- Działa z: EPUB 3
- Idealna dla: osób nietechnicznych, autorów i redaktorów
3. EPUBCheck
- Opis: Oficjalny validator EPUB od W3C, sprawdza poprawność techniczną (ale nie pełną dostępność).
- Działa z: EPUB 2 i EPUB 3
- Użycie: obowiązkowy krok przed publikacją na większości platform
- Link: https://github.com/w3c/epubcheck
4. Pagina EPUB-Checker
- Opis: Darmowa aplikacja desktopowa do walidacji EPUB, bazująca na EPUBCheck.
- Interfejs: graficzny, przyjazny dla początkujących
- Link: https://www.pagina-online.de/produkte/epub-checker/
5. Readium LCP Accessibility Checker
- Opis: Narzędzie używane przez wydawnictwa do oceny czy e-book spełnia wymagania certyfikacyjne Readium Accessibility
- Użycie: w większych projektach, gdzie dostępność jest wymagana przez instytucje
6. NVDA + Thorium Reader / VoiceOver + Apple Books
- Opis: Testowanie ręczne za pomocą czytników ekranu:
- NVDA (Windows) + Thorium Reader
- VoiceOver (macOS/iOS) + Apple Books
- Cel: sprawdzenie, czy użytkownik niewidomy może odczytać treść i poruszać się po strukturze książki
Wpływ na platformy sprzedażowe
Platformy takie jak Amazon, Google Play, Apple Books czy Legimi również muszą wdrożyć zmiany. Oznacza to, że:
- mogą wprowadzić nowe wymagania dotyczące przesyłanych plików
- mogą automatycznie odrzucać e-booki niespełniające standardów
- będą aktualizować swoje oprogramowanie i aplikacje, by zapewnić obsługę dostępnych formatów
Selfpublisherzy powinni śledzić aktualizacje regulaminów i przewodników publikowania na tych platformach, ponieważ zmiany będą wprowadzane sukcesywnie w najbliższych miesiącach.
Czy dostępność może zwiększyć sprzedaż?
Tak. Tworzenie e-booków zgodnych z zasadami dostępności może:
- zwiększyć zasięg publikacji wśród osób z niepełnosprawnościami
- poprawić ocenę techniczną pliku przez platformy sprzedażowe
- pozytywnie wpłynąć na pozycjonowanie SEO, jeśli publikacja jest promowana online
- zmniejszyć liczbę zwrotów i skarg na produkt cyfrowy
Dla wielu twórców może to być również element budowania marki odpowiedzialnej społecznie.
EPUB a EPUB 3 – najważniejsze różnice
Format EPUB to otwarty standard publikacji cyfrowych, stosowany do tworzenia e-booków. Istnieją różne wersje, z których najważniejsze to EPUB 2 i EPUB 3.
| Cecha | EPUB (2.0.1) | EPUB 3 |
|---|---|---|
| Data wydania | 2007 | 2011 (EPUB 3.0), aktualizacje do 2023 |
| Obsługa HTML | XHTML 1.1 | HTML5 |
| Multimedia | bardzo ograniczone | pełna obsługa audio, wideo |
| Interaktywność | prawie brak | możliwe interaktywne elementy (np. quizy, JavaScript) |
| Dostępność | brak standaryzacji | zgodność z WCAG 2.0/2.1 |
| Struktura dokumentu | prosta, bez semantyki | struktura oparta o znaczniki semantyczne (np. , ) |
| Nawigacja | podstawowy spis treści | rozbudowana nawigacja (spis treści, indeksy, przypisy) |
| Języki kierunkowe (RTL) | ograniczone wsparcie | pełne wsparcie dla języków RTL i pionowych |
| Popularność | nadal powszechnie stosowany | rośnie, szczególnie w kontekście EEA |
Dlaczego EPUB 3?
EPUB 3 jest obecnie jedynym formatem w pełni wspierającym wymogi dostępności. Oferuje wsparcie dla:
- metadanych opisujących poziom dostępności (schema.org)
- znaczników ułatwiających poruszanie się osobom z niepełnosprawnościami
- osadzania alternatywnych wersji treści (np. opisu audio)
Dzięki temu format EPUB 3 staje się obowiązkowy dla selfpublisherów chcących publikować zgodnie z nowymi regulacjami.
Podsumowanie zmian dla wydawców cyfrowych
Europejski Akt o Dostępności nie jest jedynie formalnym obowiązkiem. To transformacja sposobu myślenia o publikacjach cyfrowych. Dla selfpublisherów oznacza nowe standardy, ale także nowe możliwości dotarcia do czytelników, którzy wcześniej nie mogli korzystać z e-booków.
Warto potraktować te zmiany jako inwestycję w jakość, profesjonalizm i przyszłość własnego wydawnictwa, niezależnie od jego skali.